Na zlecenie Pracodawców RP powstał raport „Jak zaspokoić potrzeby mieszkaniowe Polaków.” Raport stanowi punkt startowy do dyskusji w gronie społecznym, eksperckim, rządowym i samorządowym.
Raport nie wyraża poglądu Pracodawców RP. Ani diagnoza, ani rekomendacje nie były autoryzowane. Raport stanowi wyraz poglądu autorów. Zachęcamy wszystkich Państwa do zgłaszania uzasadnionych uwag i propozycji. Posłużą one Pracodawcom RP do skompletowania swoich ocen i rekomendacji. Raport przedstawia diagnozę sytuacji mieszkaniowej Polaków i bariery dla jej poprawy, proponuje cele polityki mieszkaniowej państwa i katalog rekomendacji, skutecznych w adekwatnej skali.
Sytuacja mieszkaniowa jest jednym z najbardziej dotkliwych problemów społecznych kraju, źródłem wielu innych wyzwań społecznych i gospodarczych nie kojarzonych wprost z mieszkalnictwem. Chęć poprawy tej sytuacji i wspólne działanie mogą i powinny zjednoczyć wszystkie strony dialogu społecznego i ugrupowania polityczne w Polsce. Jako główny cel adekwatnej polityki mieszkaniowej państwa, do której rząd i samorządy zobowiązuje art. 75 Konstytucji, raport wskazuje uelastycznienie podaży mieszkań, tak aby za wzrostem potrzeb i zamożności Polaków podążał wzrost liczby mieszkań oraz poprawa ich jakości, lokalizacji, standardu, a nie wzrost cen istniejącego zasobu mieszkań. Częścią standardu są rozwiązania w zakresie porządku przestrzennego, podnoszące komfort życia mieszkańców i budujące społeczności lokalne.
Wśród najważniejszych barier raport wskazuje fizyczną niedostępność potrzebnych mieszkań, szczególnie w dużych miastach. Luka mieszkaniowa na bazie porównania do krajów UE i OECD oszacowana została na 1,8 miliona mieszkań. Raport porównuje ten wynik z innymi szacunkami. Raport diagnozuje ograniczenia popytowe, finansowe, po stronie Polaków oraz polskiego rządu i samorządów, oraz pokazuje, jak mimo tych ograniczeń sfinansować odpowiednią ilość i jakość mieszkań, bez napinania możliwości budżetu, w formie i cenie dostosowanej do możliwości ludzi. Raport diagnozuje ograniczenia podażowe, w tym szczególnie dostępność gruntów pod zabudowę oraz skomplikowanie i długotrwałość procesów administracyjnych. Pokazuje, że w obecnym tempie nasze potrzeby uda się zaspokoić za około 25 lat, ale to tempo spadnie ze względu na wąskie gardła w uwalnianiu gruntów i administracji. Według niektórych miar czas oczekiwania mógłby wzrosnąć do tysiąca lat. Autorzy raportu usiłują skrócić czas do 10 lat przy obniżeniu cen mieszkań o 15%.
Wśród rekomendacji podażowych autorzy proponują uwolnienie działek z zasobu publicznego i spółek z udziałem Skarbu Państwa, wykorzystanie nieużytków i terenów poprzemysłowych i tworzenie nowych dzielnic dużych miast, z troską o ład urbanistyczny, dostęp do mediów, infrastruktury transportowej i komunikacji publicznej. Proponują odrolnienie gruntów w dużych miastach oraz podatek od wartości niezagospodarowanych działek.
Autorzy proponują kredyty bez dopłat państwa, o stałej stopie 5% i z prawem rezygnacji ze spłaty i zwrotu kluczy. Znajdują sposób na odblokowanie programu „mieszkanie za grunt.” Pokazują, jak budować konkurencyjny rynek komercyjnego najmu mieszkań, pozwalający podnieść jakość i obniżyć ceny najmu. Pokazują pomysły, jak wesprzeć ludzi w zaoszczędzeniu na wkład własny. Dużo uwagi autorzy raportu poświęcają realizacji potrzeb mieszkaniowych mniej zamożnej części społeczeństwa. Pokazują, skąd wziąć ponad milion mieszkań na wynajem, który będzie co najmniej 20% tańszy niż same odsetki od kredytu na 80% wartości mieszkania, bez konieczności wnoszenia wkładu własnego i dokumentowania dochodów. Autorzy dostrzegają potencjał wzrostu zasobu komunalnego w tempie nawet 10-krotnie szybszym niż obecnie i wskazują, jak go wykorzystać.