Tarcza 4.0

Tarcza Antykryzysowa 4.0. - podsumowanie zmian i nowe rozwiązania dla przedsiębiorców 


I. Rozwiązania dotyczące ochrony miejsc pracy

Obowiązek wykorzystania urlopu zaległego

Pracodawca może udzielić pracownikowi, w terminie przez siebie wskazanym, bez uzyskania jego zgody i z pominięciem planu urlopów, zaległego urlopu wypoczynkowego w wymiarze do 30 dni. Pracownik jest zobowiązany taki urlop wykorzystać. Regulacja ta obowiązuje jedynie w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

Ograniczenie wysokości odpraw

Ustawa zakłada ograniczenie wysokości odpraw, odszkodowań oraz świadczeń o podobnym charakterze, przewidzianych do wypłaty na wypadek ustania stosunku pracy, do kwoty nieprzekraczającej 10-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Pracodawca będzie mógł skorzystać z tego rozwiązania w czasie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii. Będzie jednak musiał wykazać spadek obrotów lub istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń. Rozwiązanie to dotyczy również umów cywilnoprawnych (z wyłączeniem umowy agencyjnej).

Ograniczenie obowiązków związanych z zakładowym funduszem świadczeń socjalnych

Zgodnie z nowymi przepisami pracodawca może zawiesić obowiązek tworzenia lub funkcjonowania ZFŚS, dokonywania odpisu podstawowego na fundusz oraz wypłaty świadczeń urlopowych. Pracodawca może skorzystać z tego rozwiązania w czasie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii. Musi jednak wykazać spadek obrotów lub istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń. Co więcej, konieczne jest zawarcie porozumienia z reprezentatywnymi związkami zawodowymi, jeśli funkcjonują one w zakładzie pracy. Jednak tam, gdzie nie ma związków, należałoby uznać, że pracodawca będzie mógł to zrobić samodzielnie. Co ważne, zgodnie z Tarczą 4.0. nie stosuje się postanowień układów zbiorowych lub regulaminów wynagradzania, ustalających wyższą wysokość odpisu na ZFŚS oraz inne świadczenia o charakterze socjalno-bytowym niż określa ustawa (stosuje się wysokość odpisu określoną w ustawie).

Wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji

W ustawie przewidziano możliwość wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji (po ustaniu umowy), przez strony na rzecz których ustanowiono zakaz z zachowaniem terminu 7 dni. Takie uprawnienie przysługiwać będzie jedynie w okresie stanu epidemii i zagrożenia epidemicznego, jednak bez warunku spadku obrotów lub istotnego obciążenia funduszu wynagrodzeń. Co ważne, uprawnienie to odnosi się również do umów cywilnoprawnych (umowy agencyjnej, zlecenia, o dzieło itd.)

Zmiany w świadczeniu postojowym

Został poszerzony krąg uprawnionych do świadczenia postojowego. Wsparciem tego rodzaju zostali objęci przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą i jednocześnie podlegają ubezpieczeniom społecznym z innych tytułów np. umowa na pełen etat, umowa na część etatu, o ile działalność gospodarcza jest ich tytułem do ubezpieczeń. O świadczenie można ubiegać się maksymalnie 3-krotnie, ale co ważne wyłącznie w formie elektronicznej. Kolejną istotną zmianą, w przypadku odmowy złożenia wniosku przez zleceniodawcę, jest umożliwienie uprawnionym składania wniosków samodzielnie.


Dofinansowania do wynagrodzeń pracowników, którzy nie zostali objęci przestojem, przestojem ekonomicznym ani obniżonym wymiarem czasu pracy

Na mocy Tarczy 4.0. również ta kategoria pracowników została objęta wsparciem. Zgodnie z przepisami składki na ubezpieczenia społeczne pracowników należne od pracodawcy będą pokrywane z FGŚP. Z kolei wynagrodzenia takich pracowników mają być dofinansowane z FGŚP do wysokości 40% przeciętnego wynagrodzenia (bez pracowników, których wynagrodzenie przekracza 300% przeciętnego wynagrodzenia). Z tego rozwiązania mogą skorzystać pracodawcy, u których wystąpił spadek obrotów gospodarczych.

Przestój ekonomiczny i obniżony wymiar czasu pracy dla pracodawców, ale bez dofinansowania

Wyodrębniono pracodawców (w rozumieniu art. 3 k.p.) jako oddzielną grupę podmiotów uprawnionych do skorzystania z przestoju ekonomicznego (wynagrodzenie obniżone nie więcej niż o 50% z gwarancją wynagrodzenia minimalnego) i obniżonego wymiaru czasu pracy (obniżonego o max. 20% z gwarancją wynagrodzenia minimalnego), ale bez dofinansowania do wynagrodzeń z FGŚP. Rozwiązania te będą miały charakter czasowy (nie dłużej niż do 12 miesięcy po odwołaniu stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego), a do ich wprowadzenia będzie konieczne zawarcie porozumienia ze związkami zawodowymi, a w razie ich braku – z przedstawicielem pracowników. Warunek to spadek przychodów ze sprzedaży towarów lub usług w następstwie wystąpienia COVID-19 w związku z czym wystąpił istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń.

Warunek istotnego wzrostu obciążenia funduszu wynagrodzeń

Przez istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń, zgodnie z ustawą rozumie się zwiększenie ilorazu: 1) kosztów wynagrodzeń pracowników, z uwzględnieniem składek na ubezpieczenia społeczne pracowników finansowanych przez pracodawcę, 2) i przychodów ze sprzedaży towarów lub usług z tego samego miesiąca kalendarzowego dowolnie wskazanego przez przedsiębiorcę i przypadającego od dnia 1 marca 2020 r. do dnia poprzedzającego skorzystanie przez pracodawcę z przestoju lub obniżonego wymiaru czasu pracy, nie mniej niż o 5% w porównaniu do takiego ilorazu z miesiąca poprzedzającego (miesiąc bazowy). Przy czym, do kosztów wynagrodzeń nie wlicza się wynagrodzeń pracowników, z którymi rozwiązano umowę oraz tych, którym obniżono wynagrodzenie. Z rozwiązań pomocowych będą mogli skorzystać pracodawcy, u których wspominamy iloraz wynosi nie mniej niż 0,3. Innymi słowy, udział kosztów wynagrodzeń w przychodach musi we wskazanym miesiącu wynosić więcej niż 30%.

Szersze kryterium spadku obrotów

Przy kryteriach procentowych spadku obrotów zmieniono datę liczenia spadku z 1 stycznia 2020 r. na 31 grudnia 2019 r. Dotychczasowe brzmienie przepisów powodowało, że spadek obrotów (jako przesłanka decydująca o możliwości skorzystania z rozwiązania) nie mógł być liczony od dnia 1 stycznia 2020 r., ale dopiero od dnia 2 stycznia 2020 r. Ponadto co istotne, rozszerzona została definicja spadku obrotów również o sytuację związaną z kosztami wynagrodzeń pracowników i popytu na oferowane przez danego przedsiębiorcę usługi czy towary.


II. Inne rozwiązania

Doprecyzowanie pracy zdalnej

Zgodnie z nowymi przepisami wykonywanie pracy zdalnej może zostać polecone, jeżeli pracownik ma umiejętności i możliwości techniczne oraz lokalowe do wykonywania takiej pracy i pozwala na to rodzaj pracy. Oznacza to, że pracodawcy będą musieli o to pytać pracowników bądź też będą oni składać w tym zakresie odpowiednie oświadczenie. Ponadto praca zdalna może być wykonywana w szczególności przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość lub dotyczyć wykonywania części wytwórczych lub usług materialnych. W przepisach potwierdzono, że narzędzia i materiały potrzebne do wykonywania pracy zdalnej oraz jej obsługę logistyczną zapewnia pracodawca. Jednak pracownik może też używać własnych narzędzi lub materiałów pod warunkiem, że umożliwia to poszanowanie i ochronę informacji poufnych i innych tajemnic prawnie chronionych (tajemnicy przedsiębiorstwa, danych osobowych i informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę). Istotne jest to, że na polecenie pracodawcy, pracownik ma obowiązek prowadzić ewidencję wykonanych czynności, uwzględniającą w szczególności ich opis, a także datę oraz czas wykonania (ewidencja jest sporządzana w formie i z częstotliwością określoną w poleceniu). Kolejną ważną zmianę stanowi przyznanie pracodawcy prawa do cofnięcia w każdym czasie polecenia wykonywania pracy zdalnej.

Wydłużony dodatkowy zasiłek opiekuńczy

W Tarczy 4.0. usunięto lukę prawną dotyczącą dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Możliwość korzystania z tego zasiłku została wydłużona do 28 czerwca br. Przy czym w nowych przepisach zawarto także upoważnienie dla Rady Ministrów do wydłużenia tego okresu w drodze rozporządzenia z uwagi na obowiązywanie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz skutki nimi wywołane.

III. Rozwiązania dla przedsiębiorców

Umorzenie mikropożyczki w wysokości 5000 zł bez konieczności składania wniosku

W myśl wprowadzonego w ramach Tarczy 4.0 przepisu nowelizującego wcześniejsze rozwiązania dotyczące mikropożyczki, nie będzie już konieczności składania wniosku o umorzenie pożyczki. Urzędnicy sami sprawdzą, czy przedsiębiorstwo nadal prowadzi działalność.


Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne

W celu ochrony przedsiębiorstwa przed upadłością wprowadzono specjalne przepisy uprzywilejowujące dłużników, dając im szansę na ochronę przed wierzycielami. Wszczęcie uproszczonego postępowania nie będzie wymagało decyzji sądu - wystarczy zawarcie umowy z doradcą restrukturyzacyjnym oraz ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Aby móc opublikować obwieszczenie w MSiG, należy uprzednio przygotować propozycję układową oraz spis wierzytelności. Otwarcie postępowania wstrzymuje egzekucję wierzytelności oraz uniemożliwia wypowiadanie dłużnikowi kluczowych umów. Ochrona przed wierzycielami przysługuje przez cztery miesiące i jest to czas przeznaczony na osiągnięcie z nimi porozumienia. Po upływie tego czasu możliwe jest egzekwowanie należności i wypowiadanie umów.


Ochrona przedsiębiorstw przed przejęciami przez podmioty zagraniczne

Kryzys gospodarczy wywołany przez epidemię Covid-19 negatywnie wpłynął na wiele przedsiębiorstw, zmniejszając m.in. ich wartość, przez co mogą one zostać przejęte przez zagranicznego inwestora. Rząd uznał, iż niezbędne jest wprowadzenie mechanizmu kontrolnego, który pozwoli ochronić przedsiębiorstwa działające w pewnych sektorach oraz obszarach przed wrogim przejęciem. Ustawa wymienia te obszary, a wśród nich znajduje się m.in. opracowywanie oprogramowania do sterowania elektrowniami i zarządzania instalacjami zaopatrywującymi w wodę, produkcja benzyn silnikowych i oleju napędowego, produkcja chemikaliów i nawozów, produkcja wyrobów medycznych. Funkcję kontrolną będzie pełnił Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który decyzje w sprawie zgody na przejęcie ma podjąć w terminie do 120 dni. Za działania podejmowane bez wiedzy i zgody UOKiK będą grozić kary finansowe. Z obowiązku ubiegania się o aprobatę organu kontrolnego zwolnione będą podmioty z państw UE/EOG oraz OECD.


Kolejna regulacja w obszarze kar umownych w zamówieniach publicznych

W Tarczy 4.0 po raz kolejny poruszono kwestię kar umownych. Tym razem przesądzono, iż zamawiający nie potrąci z wynagrodzenia wykonawcy kary umownej w sytuacji, gdy zamówienie zostało wykonane z opóźnieniem wynikającym z Covid-19. Wynagrodzenie zostanie wypłacone w całości, a zamawiający będzie mógł dochodzić zapłaty kary umownej. Warto przypomnieć, że wcześniejsze “tarcze” wprowadziły przepisy, które miały zachęcać i stanowić podstawę dla zamawiających do odstępowania od nakładania kar umownych w sytuacji, gdy wykonawcy nie wywiązali się na czas ze swoich zobowiązań.


IV. Rozwiązania w prawie podatkowym


Przesunięcie obowiązku składania JPK_VAT

Obowiązek składania plików JPK_VAT wraz z deklaracją VAT zostanie przesunięty z 1 lipca na 1 października 2020 r. dla wszystkich podatników VAT.

Możliwość odliczenia darowizn

Ustawa pozwala na odliczenie od podstawy obliczenia podatku (również przy obliczeniu miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy) darowizn przekazanych na rzecz domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, noclegowni, schroniska dla osób bezdomnych w tym z usługami opiekuńczymi, ośrodka wsparcia, rodzinnego domu pomocy, domu pomocy społecznej. Odliczenie będzie także możliwe w przypadku, gdy darowizna została dokonana w okresie od 1 stycznia do 31 maja 2020 r. na rzecz organizacji pożytku publicznego w zeznaniu rocznym, która następnie przekazała darowiznę podmiotom, o wskazano powyżej. Od podstawy obliczenia podatku odliczeniu podlegają również darowizny rzeczowe, których przedmiotem są komputery przenośne będące laptopami lub tabletami, przekazane od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 30 września 2020 r. na rzecz placówek oświatowych i organizacji pożytku publicznego.


Zmiany w uldze na złe długi

Ustawa przewiduje dla podatników ponoszących negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19 możliwość skorzystania z ulgi na złe długi, w zakresie odliczania wierzytelności, począwszy od okresu rozliczeniowego, w którym upłynęło 30 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie, do okresu, w którym wierzytelność została uregulowana lub zbyta – obecnie w ustawie o PIT i ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych okres ten wynosi 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty.


Wydłużenie terminów w zakresie cen transferowych

Na mocy ustawy w zakresie cen transferowych wydłuża się następujące terminy:

1. na złożenie informacji o cenach transferowych (TPR), oraz

2. na złożenie oświadczenia o sporządzeniu lokalnej dokumentacji cen transferowych

○ do 31 grudnia 2020 r. – w przypadku, gdy termin ten (określony wg przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych lub ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych) upływa w okresie od dnia 31 marca 2020 r. do dnia 30 września 2020 r.,

○ o 3 miesiące – w przypadku, gdy termin ten (określony wg przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych lub ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych) upływa w okresie od 1 października 2020 r. do 31 stycznia 2021 r.

3. na dołączenie grupowej dokumentacji cen transferowych do dokumentacji lokalnej

○ do końca trzeciego miesiąca licząc od dnia następującego po dniu, w którym upłynął przedłużony termin do złożenia oświadczenia o sporządzeniu lokalnej dokumentacji cen transferowych.


Wydłużenie terminów raportowania schematów podatkowych

Ustawa przewiduje również wydłużenie terminów na raportowanie schematów podatkowych. Terminy wskazane w dziale III rozdziału 11a ustawy Ordynacja podatkowa nie rozpoczynają się a rozpoczęte podlegają zawieszeniu w okresie od dnia 31 marca 2020 r. do trzydziestego dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19. Przesunięcie terminów jest w obecnej sytuacji niewątpliwie korzystnym rozwiązaniem, biorąc w szczególności skomplikowanie przepisów o MDR i nieustające wątpliwości dot. tego kto i jakie czynności ma w praktyce raportować.


Możliwość uwzględnienia kar umownych w kosztach

Przepisy ustawy pozwalają na uwzględnianie w kosztach uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań zapłaconych, jeżeli wada dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoka w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoka w usunięciu wad towarów, albo wykonanych robót i usług, powstała w związku ze stanem zagrożenia epidemicznego lub stanem epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19. Dotychczas stanowisko organów administracji skarbowej w tym zakresie było dla podatników niekorzystne i co do zasady kary umowne nie mogły być zaliczane do kosztów.


Zdalne kontrole

Tarcza 4.0 wprowadza zmiany w ustawie z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, które mają na celu uelastycznienie sposobu dokonywania kontroli u przedsiębiorców. Wychodzą naprzeciw postulatom środowisk przedsiębiorców, który podkreślali, iż nierzadko kontrole powodują nadmierne uciążliwości w funkcjonowaniu kontrolowane.


Prawo do korzystania z kopii certyfikatów rezydencji

Tarcza 4.0 przewiduje pozwala na posługiwanie się przez płatnika w okresie do 2 miesięcy po odwołaniu stanów epidemii lub zagrożenia epidemicznego certyfikatem rezydencji podatnika, niezawierającym terminu ważności, w odniesieniu do którego okres 12 miesięcy upływa w okresie obowiązywania tych stanów lub kopią certyfikatu rezydencji podatnika. Zgodnie z ustawą miejsce zamieszkania i siedziby podatnika dla celów podatkowych może być potwierdzone kopią certyfikatu rezydencji, jeżeli informacje wynikające z przedłożonej kopii certyfikatu rezydencji nie budzą uzasadnionych wątpliwości co do zgodności ze stanem faktycznym